Yörükleri kültürlerine kilimleri bağlıyor

Göçerlerin son temsilcileri olan ve yaz mevsimini Muğla, Denizli, Aydın, Isparta, Burdur, Antalya, Mersin ve Fethiye’nin yaylalarında geçiren Yörükler, ilkbahar mevsimiyle başlayan zorlu yolculuklarını ve kültürlerinin vazgeçilmez bir öğesi olan dokumacılığı sürdürüyor.

Son Yörüklerin dokudukları kilimler, büyük bir çabayla sürdürülen bir kültürün en güzel eserlerini de oluşturuyor. Yaşatmaya çalıştıkları kültürleri ile yerli ve yabancı araştırmacıların ilgi odağı olan Yörüklerin kilimleri de yaşantıları kadar dikkat çekiyor.

1990’lara kadar azalarak devam eden Yörük geleneği bugün orta ve batı Toroslar’da yaşayan 500’den fazla aile tarafından devam ettiriliyor.

Ana hatları birbirine benzese de farklı yörelerdeki Yörüklerin kilimleri de farklılık gösteriyor.

“Istar” adı verilen tezgâhlarda dokunan kilimler, Yörük yaşantısının en güçlü simgelerinden birini oluşturuyor.

Sayıları büyük ölçüde azalmış olsa da, dağ köylerinde yaşamlarını sürdüren ve “Son Yörükler” olarak adlandırılan belli başlı aileler kilim dokuma, çadırda yaşama, hayvan besleme başta olmak üzere birçok geleneğini sürdürüyor.

Yörüklerin gerek Orta Asya’dagerekse Anadolu’ya geldikleri çağlardaki yaşayış ve adetleri bugün büyük ölçüde değişikliğe uğramış durumda.

Son yüzyıl içinde meydana gelen bu değişikliklere rağmen hayatın ana unsurları olan doğal çevre, dini inançlar, ekonomi, konuşulan dil ve içinde yaşanılan mekânın yüzyıllar boyunca aynı karakterleri korumuş olması, Yörüklerin geleneklerine bağlı kaldıklarının bir ispatı.

Dokuma sanatlarında da bu gelenekçi tutum açıkça görülüyor.

Müzik, ahşap işlemeciliği (çadır direkleri, çadır çanakları, bakaralar, tengerek, çarpana, kılınç ve kaval), deri işçiliği (ayakkabı yapımı, havut ve eğer yapımı) gibi Yörük sanatları içinde dokumacılığın birinci sırayı alması sürü beslemenin, hayvancılığa bağlı ekonominin ve göçebeliğin doğurduğu bir sonuç.

Dokumacılığı Yörüklüğün ayrılmaz bir parçası yapan nedenler ise, göçebeliğin getirdiği yaşam koşullarından kaynaklanıyor.

Göçebeler, kilimlerini dokurken“ıstar” adını verdikleri tezgâhları kullanıyorlar.

Istar, ahşap dikmeler üzerine kurulmuş, üzerinde dikey doğrultuda dokuma yapılan bir tezgâh.

Yörük kilimleri dokuma tekniği olarak Anadolu’nun geleneksel kilim yaygılarıyla aynı özellikleri gösteriyor ancak kullanılan motif ve renkler farklı karakterler taşıyor.

Yörük kilimlerinde kök boya kullanılıyor ve kullanılan boyaları Yörükler kendileri hazırlıyor.

Yörük kilimleri, tüm zorluklara rağmen yaşatılan bir kültürün inatla sürdürülen güçlü geleneklerinden biri olarak, tüm değerlerini koruyor ve atılan her düğüm Yörükleri köklü kültürlerine bir kez daha bağlıyor.